Vredesorganisatie Pax ontving gedurende de vijf jaren 2016 – 2020 een subsidie van  € 11.904.750,- per jaar onder de subsidieregeling Samenspraak en Tegenspraak. Het lijkt erop, dat deze organisatie door Sigrid Kaag weer voor vijf jaar met een dergelijk bedrag zal worden gesubsidieerd. Ditmaal onder de noemer van het programma Power of Voices. Het programma loopt van 2021 – 2025.

In het onderstaande tonen wij dit aan dat Pax niet de vredelievende organisatie is die het pretendeert te zijn. Hieronder enkele ervaringen die niet gesubsidieerde goede-doelenorganisaties met Pax hebben opgedaan. Maar eerst een stuk historie over Pax.

 

Pax van hindermacht naar verlengstuk van Buitenlandse Zaken.

Vredesdemonstratie uit de jaren tachtig van de vorige eeuw.

De successtory van de Pax is opmerkelijk. Het was, toen nog genaamd Interkerkelijk Vredesberaad (IKV), een vredesbeweging die het goed deed in het linkse milieu (maar ook daarbuiten) van de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw. We denken dan aan de vredesdemonstraties, waarbij het IKV het beleid van de regering dwarsboomde (om raketten te plaatsen gericht op Oost-Europa, als reactie op Sovjetraketten die gericht waren op West-Europa). Het was een echte ‘hindermacht’. IKV verzette zich tegen het establishment. Zoals zo veel organisaties die voortkwamen uit het gedachtegoed van het einde van de zestiger jaren van de vorige eeuw. Het IKV kreeg geld van kerken en donaties van burgers. Het was tot op zekere hoogte een organisatie die behoorde tot het maatschappelijk middenveld.

Het idee van de vlinder en de ketting is van Ivan Steiger. Deze had de ketting bevestigd aan een zwaar rotsblok, dat het communisme uitbeeldde. In deze cartoon is het rotsblok vervangen door het (zwaar) stalen logo van de vredesorganisatie Pax (v/h IKV). Pax maakte het moreel krediet van Charta 77 ten gelde, waardoor de boodschap van Charta in ons land werd gesmoord.

In die jaren claimde het IKV ook op te komen voor de dissidenten in de communistische landen van het Sovjetblok, zoals de leden van de Tsjechoslowaakse mensenrechten beweging Charta 77 en de Poolse onafhankelijke vakbond Solidarnosc. Aldus deed het IKV het voorkomen dat ze ook de mensenrechtenbewegingen aan de andere kant van het IJzeren Gordijn vertegenwoordigde. Helaas klopte dat niet. Dat het IKV de dissidenten simpelweg  voor het eigen karretje spande, wordt aangetoond in het boek Dissidenten & Vredessjoemelaars.

Pax heeft het ‘gepresteerd’ om als ‘hindermacht’ uit te groeien tot de gerespecteerde organisatie die het nu is. Door zich steeds te presenteren als vredelievende organisatie heeft het sympathie opgewekt en bereidheid om te geven. Echter lang niet zo veel als ze nu binnen krijgt. Het belangrijkst zijn de contacten in Den Haag. Daardoor werd in de loop der jaren een steeds hogere subsidie binnengehaald. Het feit dat oud-minister van Ontwikkelingshulp Jan Pronk van 2008 – 2012 voorzitter is geweest van het IKV, heeft er ook het zijn toe bijgedragen. Sinds 2016 is de subsidie in het kader van Samenspraak & Tegenspraak opgelopen tot bijna twaalf miljoen euro per jaar.

Heden te dage, 40 jaar na het eerste begin, is het IKV, inmiddels omgedoopt tot (Stichting Vredesbeweging) Pax, een gesettelde, rijke organisatie die sinds 2016 is gevestigd in een groot kantoorpand in het centrum van Utrecht. De Haagse gelden hebben de organisatie geen windeieren gelegd.

Nogmaals, de successtory van Pax is opmerkelijk: van geitenwollen protestclub naar een multinational in soft-power. Ook bijna een verlengstuk van het ministerie van Buitenlandse Zaken. En dan denken we natuurlijk aan het spreekwoord: wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Pax, vermomd als een maatschappelijke organisatie die de hete kastanjes voor de regering uit het vuur gaat halen? Ja! Daarom het volgende gememoreerd.

Pax als spijtzwam

 

We memoreren het drama ‘Srebrenica’. Op 11 juli 1995 werd deze ‘veilige haven’ waar veel Bosniërs naar toe waren gevlucht, door het Servische terreurleger van Ratko Mladić onder de voet gelopen. Onze VN soldaten (Dutchbat) zouden deze ‘veilig haven’ beschermen. Meer dan 8.000 Bosniërs werden afgeslacht.

De kleine goede-doelenorganisatie ‘Stari Most’ organiseerde van begin af aan op 11 juli in Den Haag jaarlijkse indrukwekkende herdenkingen waarmee de Srebrenica genocide werd herdacht. Vanaf 2000 werd de strategische partner en subsidieontvanger Pax (op eigen verzoek) betrokken bij de organisatie van de herdenkingen. In de loop van de jaren werden de onderlinge verhouding tussen de organisatoren steeds ongemakkelijker. Pax’ betrokkenheid werd een splijtzwam die leidde tot de opheffing van ‘Stari Most’ in 2017. Over dit conflict gaf Stari Most een verklaring uit die te vinden is  op de webpagina Opheffing en afscheid van Politiek Comité Stari Most. Sindsdien is Pax niet meer betrokken bij de herdenkingen.

 

 

Pax en het Dutchbatmuseum in Potočari

 

Voorpagina van het pamflet De Geheime DealEen ander opmerkelijk feit is, dat Pax (samen met Kamp Westerbork) betrokken is geweest bij de inrichting van het Dutchbatmuseum in Potočari in de voormalige Dutchbat compound nabij Srebrenica. De gang van zaken rond de inrichting van dit museum heeft de nodige vragen opgeroepen. Vast staat dat Pax voor de inrichting circa € 670.000 subsidie heeft ontvangen van het ministerie van Buitenlandse Zaken en Defensie. Wij hebben (samen met Edwin Giltay) bij het ministerie in het kader van de WOB de financiële gegevens opgevraagd, en een en ander uitgezocht. Het resultaat van ons onderzoek heeft aan Jehanne van Woerkom, -die vanaf de val van de enclave op 11 juli 1995 betrokken is bij het drama-Srebrenica- aanleiding geweest om haar visie op de inrichting van het museum te verwoorden. SGTRS heeft dit gepubliceerd in de brochure De Geheime Deal. Wij hebben deze brochure naar Pax gestuurd en gevraagd om commentaar. Net zoals bij het boek Dissidenten & Vredessjoemelaars, hult Pax zich opnieuw in stilzwijgen.

Het volgende feit mag hier niet ontbreken. Toen het museum op 9 februari 2017 werd geopend, ontvingen de in Nederland wonende overlevenden van de Srebrenica genocide twee dagen voor de opening, dus op 7 februari 2017, een uitnodiging om bij de opening aanwezig te zijn. Gezien het feit dat zij op dat moment geen geld voor een vliegticket hadden, konden zij aan de uitnodiging geen gehoor geven.

 

De halve waarheden van Pax in de Bosnische krant Oslobodjenje

 

Inmiddels is het niet onopgemerkt gebleven dat Pax niet meer betrokken is bij de herdenking van de Srebrenica genocide. De reden van Pax’s niet betrokkenheid heeft de blogger Alosman Husejnović van de Bosnische krant Oslobodjenje op 13 november 2019 uiteen gezet in: Waarom werd burgerlijke herdenking vervangen door een (semi)religieuze bijeenkomst?  Hier de Nederlandse vertaling van het artikel.

Het artikel staat bol van halve waarheden. Maar ook onwaarheden. Zo staat er:
Nog opvallender is, dat na 20 jaar (…) ook de initiatiefnemers van de Srebrenica herdenking van het eerste uur er niet aanwezig waren, met name Dion van den Berg, oud directeur en politiek adviseur van de Nederlandse NGO vredesbeweging Pax, een van de belangrijkste initiators om Srebrenica te gedenken.’

Hier staat vermeld, dat Dion van den Berg, dus Pax, al vanaf 1996 betrokken was bij de herdenking. Het betreft hier een foute aanname! Pax was pas vanaf 2000 betrokken bij de herdenking. Het waren de mensen van Het Politiek Comité Stari Most die in 1996 het initiatief namen en in dat jaar (en de jaren daarna) op 11 juli op het Plein met borden stonden om de Srebrenica genocide te herdenken.

Verder lezen we:
“Natuurlijk voelen we ons niet op ons gemak als we weten dat er een kloof en een ernstig meningsverschil is over de inhoud van het programma van deze enorm belangrijke herdenking op 11 juli in Den Haag,” was de korte reactie in een e-mailcorrespondentie van Pax die gevestigd is in Utrecht.

Hier is eveneens sprake van een andere waarheid. Pax heeft nimmer aangegeven dat de reden van hun vertrek ligt in ‘een ernstig meningsverschil over de inhoud van het programma’. Het antwoord op de vraag, waarom Pax niet meer betrokken is bij de herdenking moet luiden, dat Pax begin 2018 zonder opgaaf van redenen zich heeft teruggetrokken van de herdenking. Hoogstwaarschijnlijk omdat binnen het voorbereidingscomité mensen meewerkten aan de herdenking, die kritiek hadden geuit op Pax. Met name over de gang van zaken rond het inrichten van het museum in Potočari-Srebrenica .Kritiek of twijfels over de werkwijze van Pax wordt door deze organisatie gezien als onwelgevallig en wordt niet getolereerd. Hoewel middels hun PR-campagnes het tegendeel wordt beleden…

 

Eigen agenda van Pax

 

We kunnen vaststellen dat in bovenvermelde gebeurtenissen Pax zijn eigen agenda prioriteit gaf boven een belangrijk burgerinitiatief. Maar, zoals hiervoor beschreven, de moraal van ‘eigen organisatie eerst’ van Pax dateert al vanaf het begin van zijn bestaan. Wij memoreren de kwestie van de zogenaamde ‘samenwerking’ van het IKV en de Oost-Europese dissidenten.

Als wij vervolgens Pax confronteren met deze feiten, maar ook de feiten van de inrichting van het Srebrenicamuseum, dan hult Pax zich in stilzwijgen. Dit zwijgen staat in schrille tegenspraak met het door Pax beleden: De dialoog is de weg naar de vrede.’ Het is dan ook onbegrijpelijk dat juiste deze organisatie een strategische partner is en hoogstwaarschijnlijk zal blijven van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

In het boek Dissidenten & Vredessjoemelaars en de brochure De Geheime Deal hebben wij begin 2020 wederom aan Pax toegezonden ter attentie van de nieuwe directeur Anne Timmerman. Wij hebben om een reactie is gevraagd. Ook van haar hebben wij geen enkele reactie ontvangen. Pax verkiest om te zwijgen.

 

Lesmateriaal over Srebrenica

 

De strategische partner en subsidieontvanger Pax presenteert zichzelf ook recentelijk weer opnieuw als de grote verdediger van de zaak Srebrenica. Zo liet Pax liet een ‘onafhankelijk’ onderzoek uitvoeren door Dr. Marc van Berkel naar de manier waarop de genocide besproken wordt in de leermiddelen die in het onderwijs gebruikt worden. Zelf NOS besteedde aandacht aan dit initiatief van Pax ‘dat er te weinig aandacht is in het geschiedenisonderwijs voor de genocide in Srebrenica’.

Leden van de kleine NGO ‘Vereniging van de Overlevenden van de Srebrenica Genocide’ en andere leden van de Bosnische gemeenschap in ons land werden door Pax buiten dit onderzoek gehouden.

 

Pax en de Nationale Postcode Loterij

 

Het verdienmodel van Pax mogelijk gemaakt door de subsidiemaatregel Samenspraak & Tegenspraak van minister Lilian Ploumen. Met de collecten in kerken wil Pax het doen voorkomen dat het een organisatie is van het maatschappelijk middenveld. Het is echter een charigarch (afgeleid van het woord charitas).

Pax ontving een subsidie in de jaren 2010-2015 van bijna 7,5 miljoen euro per jaar van BuZa (via het subsidieprogramma Medefinancieringsstelsel). In die jaren werd het voor Pax kennelijk steeds moeilijker om deze subsidie te verantwoorden. Liepen de donaties terug? Want de geldstroom uit donaties en legaten werd minder dan 1/3 deel van de subsidie van BuZa. De subsidievoorwaarde! Vandaar dat Pax bij Boudewijn Poelmann, de baas van de Nationale Postcode Loterij, zijn ‘nood’ heeft geklaagd, met als gevolg dat Poelmann is bijgesprongen door jaarlijks een half miljoen euro te schenken.

Echter, voor de jaren 2016-2020 was het subsidiebedrag 11 miljoen per jaar geworden. Dus een verhoging van de subsidie van 3,5 miljoen per jaar. Daarvoor moet uit andere bronnen 1,17 miljoen meer bij elkaar gesprokkeld worden. En toen ging het fout. Pax ontving in januari 2016 op de Goed Geld Gala hetzelfde bedrag als de jaren ervoor: een cheque van een half miljoen euro. Dus het bedrag dat Pax ook in 2015 van Poelmann had ontvangen. Een horrorscenario doemde op. Pax zou voor 2016 geen voldoende tweede geldinstroom hebben om de verhoogde subsidie van BuZa van 3,5 miljoen per jaar te mogen ontvangen. Er was dus een ‘gat’ van 1,17 miljoen euro. Het kan niet anders, dan dat Pax contact heeft opgenomen met ‘Bou’ – de koosnaam voor Boudewijn Poelmann – en wederom zijn ‘nood’ heeft geklaagd. Met succes! Want al op 19 februari 2016 verkondigde Pax in haar Nieuwsbrief het volgende:

‘Duizenden kinderen die nog in Aleppo wonen en niet kunnen vluchten voor de oorlog, krijgen dankzij steun van de Postcode Loterij lessen in vrede. Vredesorganisatie Pax werkt via de Syrische partnerorganisatie Kesh Malek aan vrede en veiligheid voor de kinderen van Aleppo. Naast de reguliere ondersteuning van de Postcode Loterij, heeft Pax nu ook een extra donatie ontvangen van 1,2 miljoen euro om in Syrië te besteden.’

In die tijd werd de stad Aleppo intensief gebombardeerd door Rusland en Syrië. Het doel klonk mooi, maar wat kon er van terechtkomen?

Minister Lilian Ploumen ging akkoord. Zo werd het ‘gat’ van 1,17 miljoen euro gedicht en de subsidie van 11,9 miljoen veilig gesteld.