Met dit fietspad betuigt de gemeente Haarlem eer aan Václav Havel. Hij was een groot schrijver, onverzettelijke dissident en werd na de val van het IJzeren Gordijn president van Tsjechoslowakije (later Tsjechië) .
Over het vernoemingsproces van dit pad het volgende. Er was een fietspad vanaf De Bazellaan in Parkwijk tot de Jan Palachstraat in de Zuiderpolder dat nog geen naam had. Men wilde een naam die goed zou aansluiten aan de andere straatnamen in de omgeving. Zo is er gekozen voor het Václav Havel-pad. Toen dit besluitop 18 mei 2018 was genomen, werd er vier jaar na de officiële bekendmaking de borden geplaatst.
In ons land was er nog geen straat, plein, brug enzovoort vernoemd naar de Tsjechische dissident, vrijheidsstrijder en president Václav Havel. Wij hebben twee pogingen ondernomen, één in Utrecht, en één in Vlaardingen om daar verandering in te brengen
Maar onlangs heeft Haarlem er werk van gemaakt: een fietspad vernoemd naar Václav Havel.
Het Václav Havelpad ligt in een wijk die de naam ‘Vrijheidswijk’ draagt. In deze wijk zijn straten vernoemd naar onder meer Paul Maleter, Solidarnocs, Raoul Wallenberg, Corrie ten Boom en is een kanaal getooid met de naam van Charta 77. Al deze namen zijn van mensen en bewegingen die zich verzet hebben tegen een totalitair (nationaalsocialistisch of communistisch) regime. En dan is er ook de Jan Palachstraat. Vernoemd naar de student Jan Palach die zichzelf in een daad van wanhoop en protest in brand heeft gestoken. Hij was toen twintig jaar oud. Zo erg vond hij het te moeten leven onder het toenmalige communistische regime in Tsjechoslowakije.
Er is echter ook een straat vernoemd naar Rudolf Slánský. En dit is bizar; Rudolf Slánský was tijdens de Koude Oorlog een communistische partijleider, een onderdrukker en dader dus. Opmerkelijk is, dat op het straatnaambordje niets staat vermeld over zijn persoon. Onder zijn naam alleen maar zijn geboorte- en sterfdatum.
De communist Rudolf Slánský, iemand met bloed aan zijn handen, ‘krijgt’ een straat. En Václav Havel, die symbool staat voor het verzet tegen het communistische regime, ‘wordt beloond’ met een fietspad. . Slansky de hoofdprijs, Havel de troostprijs.
Nog gekker misschien is het dat deze straat twee keer de Jan Palachstraat ‘ontmoet’. De Slanskystraat begint ongeveer halverwege als zijstraat van de Palachstraat, en na een bocht gaat hij (in een tweede bocht) over in de Palachstraat. Dit kan alleen een daad zijn iemand die de geschiedenis niet kent. Slansky stierf uiteindelijk ook wel door toedoen van het communisme, maar dan als slachtoffer van een regime dat hijzelf had geïnitieerd en dus z’n eigen kind verslond.
Gedenkteken van Jan Palach en Jan Zajíc. Beiden hebben ongeveer twee maanden na elkaar zich verbrand op het Wenceslasplein in Praag. De plaats van dit gedenkteken is ook op het Wenceslasplein, vlak voor het Nationaal Museum. Zij konden niet meer verder leven in de communistische dictatuur die na de Praagse Lente weer werd hersteld. Beiden kunnen gezien worden als slachtoffers van het communisme, lees de erfenis van Rudolf Slánský.
Niet alleen Slansky’s regime tijdens zijn leven, maar ook zijn erfenis was verschrikkelijk. Zoals hierboven beschreven, verkoos ongeveer vijftien jaar na het overlijden van Slánsky, Jan Palach liever de dood door zelfverbranding dan verder te moeten leven in Slanky’s nalatenschap. Dat ze elkaar heden ten dage door middel van een straat ‘elkaar de hand geven’ is bizar. Hoe heeft dit zo kunnen gebeuren?
Goed om te weten: de wijk is in 1987 gerealiseerd. In het archief van de gemeente Haarlem de volgende tekst waarin de motivering staat om de straat naar Rudolf Slansky te vernoemen:
In het boek ‘De straat waarin wij wonen’ (1999) schrijft oud-stadsarchivaris J.J. Temminck: “Vanuit politiek links Haarlem is lange tijd druk uitgeoefend om – als reactie op de straatnamen in de Transvaalbuurt [betreft Zuid-Afrika, denk aan de apartheid] – straten te vernoemen naar de strijders voor gerechtigheid en vrijheid van meningsuiting uit de gehele wereld. Deze groep straatnamen is ten slotte ook tot stand gekomen, maar met veel moeite: de namen moesten uitspreekbaar en politiek zowel links als rechts acceptabel zijn, de personen moesten bovendien overleden zijn en een dusdanige reputatie hebben waardoor het te verwachten was dat men later van de naamgeving geen spijt zou krijgen. Zo kwamen ook bewegingen als Charta 77, Solidarnosc en Amnesty International aan een straatnaam”. In de nieuwbouwwijk Zuiderpolder is verder naast de Vrijheidsweg, Sharpevillestraat en Sowetostraat gekozen voor de volgende 13 personen: Pal Maleter (Hongaar), Jan Palach (Tsjech), Hans Scholl (Duitser), Dietrich Bonhoeffer (Duitser), Raoul Wallenberg (Zweed), Rudolf Slansky (Tsjech), Steve Biko (Zuid-Afrikaans), Emiliano Zapata (Mexicaan), Antonio Neto (Angolees), sultan Sjahrir (Indonesiër), bisschop Luwun (Ugandees), Salvador Allende (Chileen) en de Zuid-Molukse vrijheidsstrijder/separatist Chris Soumokil.
In deze opsomming ontbreekt de naam van Václav Havel. Dit is juist. Want Havel werd pas enkele decennia later vereerd met…. een fietspad.