De Srebrenica genocide.
De Srebrenica Herdenking wordt voorbereid. Een van de eerste acties is het ophangen van dit spandoek.
Op 11 juli 1995 maakte Srebrenica ‘naam’ als de plaats waar de ergste daad van genocide heeft plaatsgevonden in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Srebrenica zou de veilige haven zijn, ingesteld door de Verenigde Naties die door Nederlandse Dutchbat militairen verdedigd zou worden. Bosnisch-Servische troepen onder bevel van generaal Ratko Mladić vielen echter met tanks de enclave binnen en vermoordden meer dan acht duizend Bosnische moslims. De Nederlandse Dutchbat militairen hebben dit geweld niet weerstaan. De veilige haven Srebrenica werd een dodenakker.
Na de val van Srebrenica was er de gedwongen scheiding van mannen van hun gezinnen, het gedwongen afvoeren/de deportatie van vrouwen en kinderen waarbij veel geweld werd gebruikt (veel vrouwen werden eerst verkracht, en daarna vermoord, of losgelaten), daarna de vrije aftocht van Dutchbat. En de Bosnische mannen? Het Bosnisch-Servische leger vermoordde hen systematisch. Toen steeds duidelijker werd dat er sprake is geweest van genocide op deze mannen en andere vluchtende Bosniërs, en de Nederlandse Dutchbat militairen zich dit bewust werden, voelden ook zij zich slachtoffer. Zij waren op een missie gestuurd met ontoereikende informatie en veel te lichte bewapening. Achteraf was bij veel Dutchbatters sprake van geestelijke nood, soms traumatisering. Enkelen pleegden zelfmoord. Rechtszaken volgden.
De herdenkingen
Enkele tientallen mensen hebben de val van Srebrenica herdacht met een stille tocht. Bij het Vredespaleis werd een krans gelegd. Haagse Courant 12 juli 1996.
Elk jaar wordt op 11 juli deze tragedie zowel in Bosnië (Srebrenica/Potočari) als in ons land (Den Haag) herdacht. In Bosnië worden dan resten van geïdentificeerde Bosnische slachtoffers van de genocide begraven die in het afgelopen jaar in massagraven zijn gevonden. Tijdens de herdenking in Den Haag op het Plein worden deze slachtoffers bij naam genoemd en eer betuigd.
De eerste Srebrenica herdenking (1996) is voorbij. De man op de fiets is Caspar ten Dam. Hij is alle jaren betrokken geweest bij de herdenkingen.
De eerste herdenking werd al op 11 juli 1996, dus één jaar na de genocide, georganiseerd door een kleine groep mensen verenigd in Politiek Comité Stari Most en enkele Bosnische mensen. Vermeldenswaard is, dat Politiek Comité Stari Most zijn oproep om bij de herdenking aanwezig te zijn had aangekondigd in een Nieuwsbrief waarin het comité eisen stelden, die toen onbespreekbaar waren, en na ruim twee decennia toch zijn verwezenlijkt. Tijdens de herdenkingen wordt er altijd een beginselverklaring voorgelezen. Dit gebeurde ook al bij de eerste herdenking in 1996.
Dit comité is daarna elk jaar bij de herdenkingen betrokken geweest tot en met 2017, toen ‘Stari Most’ werd opgeheven. Toch zijn er nog enkele leden van Stari Most tot op de huidige dag op persoonlijke titel betrokken bij de organisatie van de herdenkingen.
Marš Mira
Flyer die werd uitgebracht bij de herdenking van 2018. Veel deelnemers ervaren deze mars als een ‘moment van verwerking’. Het geeft de herdenking een ‘actief element’.
Voorafgaand aan deze gebeurtenis wordt in Nederland sinds 2012 de Marš Mira (vredesmars) gelopen. Van Wassenaar via enkele ‘hoogtepunten’ zoals het Internationale Hof van Justitie en het Vredespaleis naar Het Plein in Den Haag. Deze mars wordt gelopen ter nagedachtenis van al die Bosniërs die door de bergen een veilig heenkomen zochten, toen Srebrenica op 11 juli 1995 werd overlopen door het Servische leger van Mladić. Tijdens deze afschuwelijke overlevingsmars hebben velen het leven gelaten. In Bosnië wordt jaarlijks de ‘echte’ Marš Mira gelopen; van Nezuk naar Potočari (in feite in tegengestelde richting van de vluchtenden in 1995). Een zware mars van drie dagen (vaak in tropische hitte) door de bergen. Als de deelnemers in Potočari zijn aangekomen begint de begrafenis. In 2017 werden de resten van lichamen van 71 Bosniërs ter aarde besteld. In 2018 waren dat er 35, en in 2019 33. Het worden er dus steeds minder. .
Programma van de herdenkingen
Het mobiele monument. Dit monument is elk jaar op 11 juli te zien op het Plein. Het is een belangrijk element van de Srebrenica-herdenking
Terug naar de aankomst van de ‘Nederlandse’ Mars Mira op het Plein. Want dan begint de eigenlijke herdenking om 15.00 uur. Na een woord van welkom en het zingen van een lied door een Bosnisch koor wordt de beginselverklaring voorgelezen. Die is elk jaar anders. Daarna een toespraak van iemand uit de directe kring van de overlevenden. Vervolgens een rondgang om het standbeeld (dat midden op het Plein staat), waarbij een aantal namen van mensen die worden begraven in Potočari worden voorgelezen. Vervolgens weer een toespraak vaak van iemand die bij de Bosnische zaak betrokken is geweest. Daarna komt de Imam aan het woord, die afsluit met een gebed. Daarna twee minuten stilte. Vervolgens wordt de Last Post op een trompet geblazen. Daarna een tweede rondgang om het standbeeld, waarbij de resterende namen van hen die worden herbegraven worden genoemd. Tenslotte het ultieme moment, van het loslaten van 150 ballonnen, waarbij een aantal van de ballonnen een kaartje is bevestigd met de naam van iemand die die dag wordt begraven. (Het is twee maal voorgekomen dat een kaartje is gevonden, en is teruggezonden). In 2019 werd voor de laatste keer ballonnen opgelaten. Sindsdien is het oplaten van ballonnen in Den Haag verboden. In plaats van het oplaten van ballonnen, werd in 2020 de slachtoffers die begraven werden herdacht met het hijsen van een baniervlag, waarop de namen van de slachtoffers staan vermeld. Wanneer de baniervlag langzaam wordt gehesen, worden de namen genoemd, en worden zichtbaar. Daarna gaat de baniervlag in top. Alle hiervoor genoemde activiteiten (toespraken enzovoort) worden afgewisseld met koormuziek van Bosnische koren, vaak in prachtige kledij.
De jaarlijkse herdenking van de Srebrenica-genocide op 11 juli maakt het voor de overlevenden mogelijk om bij elkaar te zijn. Samen met hen die blijk geven aan hun meeleven door aanwezig te zijn.
Het comité dat de herdenkingen voorbereidt.
Dit zijn de mensen die de laatste jaren de Srebrenica Herdenking voorbereiden.
Hier informatie over het voorbereidingscomité Srebrenica-Herdenking. Dit comité is de laatste jaren steeds samengesteld door personen en organisaties die op geen enkele wijze worden gesubsidieerd van staatswege. Hoewel de herdenking financieel elk jaar weer ‘geregeld’ wordt, zal uw donatie hiervoor zeer op prijs worden gesteld. U kunt eventueel het bankrekening van de SGTRS hiervoor gebruiken, gezien de ANBI status kan dit voordelig zijn. Als u bij de donatie vermeldt ‘Srebrenica herdenking’, dan komt uw donatie ten goede aan de herdenking.
Fotoboek met foto’s van de herdenkingen 2015 – 2018
Fotoboek met foto’s van de herdenkingen 2015 – 2018. De foto’s zijn gemaakt door de vak-fotograaf Fred Rohde.
De vakfotograaf Fred Rhode heeft jaren achtereen foto’s gemaakt van de herdenkingen, met inbegrip de Mars Mira. Samen met Caspar ten Dam heeft hij een boek uitgegeven met foto’s uit de periode 2015 – 2018. Caspar heeft de inleiding geschreven, en Fred heeft een selectie van zijn foto’s gemaakt. Het boek heeft de afmetingen:breed 30 cm, hoog 21 cm (dus A4 liggend). Het boek is gebonden met een stalen ringband. Hete boek bevat 61 pagina’s met foto’s. De uitgave is mede tot stand gekomen met steun van Internationaal Comité voor Humanitair Ingrijpen (ICHI) en SGTRS. Het boek is bij ons verkrijgbaar.
Hier een impressie over de begrafenis in Srebrenica in 2017.