De de-communisering van Oekraïne is een reusachtige klus. Nog steeds dragen duizenden straten en pleinen de namen van Lenin, Dzjerzjinski en andere Sovjet-leiders met veel bloed aan hun handen.
Pas in 2016 werd de vierde stad van Oekraïne gedecommuniseerd. Na 90 jaar de naam van communistenleider Georgi Petrovski te hebben gedragen, was het genoeg, besloten de Oekraïeners. De mede-organisator van de ‘Holodomor’ in de jaren ’30 van de vorige eeuw verdiende geen eer meer. De stad heet nu Dnipro, naar de rivier die bij de havenstad uitmondt in de Zwarte Zee. Het ging niet zonder slag of stoot. In Oekraïne leeft nog steeds een flinke minderheid, vooral onder de oude generatie, die het verleden niet wil ‘besmeuren’.
Zoals hier en daar in de voormalige DDR nog ‘Ostalgie’ bestaat, is er met name in het oosten van Oekraïne nog regelmatig nostalgie naar het Sovjet-verleden. Het was een vruchtbare bodem voor degenen die in 2014 een opstand in de Donbass organiseerden, aldus Alina Sjpak van het Oekraïense instituut voor nationale herdenking. Ze noemt de oorlog daar een ‘oorlog tussen twee verschillende mentaliteiten’: een Sovjet-mentaliteit en een vrije, democratisch gerichte mentaliteit.
Hoewel Oekraïne al 25 jaar onafhankelijk is, is de decommunisering van het land pas sinds ‘de revolutie van de waardigheid’ (zoals de Maidan-opstand in 2014 en de nasleep daarvan wordt genoemd) voortvarend ter hand genomen.
In datzelfde jaar is een pakket wetten aangenomen dat het onder meer verbiedt om het communistische verleden te verheerlijken. Voor Sovjet-symbolen, vlaggen, liederen en ook standbeelden is geen plek meer in het vrije Oekraïne. Monumenten ter ere van het Rode Leger en musea ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog worden echter ongemoeid gelaten. Wel heet die oorlog nu anders: niet meer ‘Grote Vaderlandse Oorlog’, maar gewoon Tweede Wereldoorlog. Ook wordt er een ander verhaal verteld, waar de geschiedenis van alle kanten wordt belicht. Dus niet alleen het verhaal over de misdadige Nazi’s, maar ook dat over de massamoord op Joden en Roma in Babi Yar en over Sovjet-wreedheden tegen eigen mensen in de voormalige Sovjet-Unie.
Het decommuniseringswerk is nog volop bezig. Van de 5500 Lenin-monumenten die Oekraïne in 1991 kende, zijn er nog zo’n 250 over. Van de tienduizenden Lenin-, Revolutie- en Oktober-straten en pleinen zijn er ook nog honderden. Vrijwel elk dorp had er meerdere. En dan zijn er nog de gewoontes, denkpatronen en dergelijke waarvan mensen los moeten komen…
Heel veel gewone Oekraïeners geloven intussen echter in een zelf bepaalde, vrije toekomst, al bederven corruptie en oligarchen nog regelmatig het beeld.