Het END-Appel

Het END Appel (END: European Nuclear Disarmament) werd op 28 april 1980 in Londen (ook in Oslo, Parijs, Berlijn en Lissabon) gelanceerd door de  ‘Bertrand Russel Peace Foundation’. Het Appel was een reactie op het NAVO besluit van 1979. Dit behelsde kruisraketten en Pershing II-raketten in Europa op te stellen als reactie op het initiatief van de Sovjet-Unie om in Oost-Europa SS-20 raketten te plaatsen. Iedereen die het met dit Appel instemde, werd uitgenodigd het Appel te ondertekenen vóór 6 augustus 1980. Een symbolische datum: het was de dag dat 35 jaar eerder Hiroshima met een atoombom werd gebombardeerd. In de flyer waarin het END-Appel was gepubliceerd stonden de namen van veel prominenten uit verschillende landen. Van Nederlandse zijde stonden er de namen van professor Bas de Gaay Fortman (senator en leider van de PPR – Politieke Partij Radicalen, later opgegaan in GroenLinks) en Maarten van Traa (internationaal secretaris van de PvdA). Het is opmerkelijk dat geen enkele vertegenwoordiger van de Nederlandse vredesbewegingen dit Appel had ondertekend. Niet voordat de flyer werd gepubliceerd zoals de twee Nederlandse ondertekenaars. Maar ook nadien niet. De Bertrand Russel Peace Foundation heeft later lijsten met de namen van de ondertekenaars gepubliceerd en daar staat geen enkele naan van een vertegenwoordiger van een Nederlandse vredesbeweging.

De mensen van de ‘Bertrand Russel Peace Foundation’ namen met dit END-Appel het initiatief om zowel tegen de plaatsing van Amerikaanse als Russische raketten te strijden, in de verwachting dat zij de dissidenten uit de Sovjet-bloklanden aan hun zijde zouden krijgen, waarmee de impact van hun boodschap groot zou zijn. Zij zouden zodoende tevens verlost zijn van het verwijt dat zij de ‘vijfde colonne van Moskou’ waren. De marxistische professor Edward Thompson was een van de belangrijkste auteurs van het END Appel. Zijn gedachtegoed had hij eerder uiteengezet in het artikel ‘Notes on Exterminism, the last stage of Civilization’ (in het Nederlands als boekje uitgegeven met de titel ‘Politiek van de vernietiging’) dat was gepubliceerd in 1980 in het mei-juni nummer van het New Left Review.

Het END- Appel heeft drie belangrijke gevolgen gehad:

• Ontstaan van de Britse Vredesbeweging END, uitgever van het maandblad END bulletin.
• Ontstaan van de jaarlijkse END-conventies die in verschillende Europese steden werden gehouden. Meestal in de maand juli.
• Dissidenten van de Oostbloklanden begonnen zich te uiten over het onderwerp ‘nucleaire ontwapening en mensenrechten’. Voor zover zij een uitreisvisum konden krijgen, namen zij deel aan de END-conventies.

Het END-Appel werd in verschillende talen gepubliceerd. Niet in het Nederlands. Het heeft in ons land dan ook geen enkele aandacht gehad, terwijl de kernthema’s zoals ‘twin-track policy’ (twee-sporen beleid: het gesprek aangaan zowel met de communistische machthebbers als met de dissidenten) en ‘detente from below’ (ontspanning van onderop: streven naar ontspanning door burgers, met andere woorden, de civil society, bijvoorbeeld in Polen Solidarnosc en in Tsjecho-Slowakije Charta 77) later door de Nederlandse vredesbewegingen, met name het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV), werden uitgedragen. Daarbij pretendeerden zij dat zij deze benadering met de bijbehorende termen zelf uitgevonden hadden.

De initiators van het END-Appel (hoe naïef het document ook was) hebben een eerlijke poging gedaan om met de dissidenten van de Oostbloklanden het debat over ‘nucleaire ontwapening versus mensenrechten’ aan te gaan. Dat is er dan ook van gekomen. Van Nederlandse zijde is dit debat er nooit echt geweest. Het feit alleen al dat het END-Appel nooit in Nederland waar dan ook in welke taal dan ook (bijvoorbeeld in het Engels) is gepubliceerd, bewijst dit.

Het END-Appel

 Een Europa zonder kernwapens

We staan nu op de drempel van het gevaarlijkste decennium in de menselijke geschiedenis. Een derde wereldoorlog is niet alleen mogelijk, maar ook hoe langer hoe meer waarschijnlijk. Economische en sociale problemen in de ontwikkelde industriële landen, crises, militarisme en oorlog in de Derde Wereld versterken de politieke spanningen die de waanzinnige wapenwedloop in gang houden. In Europa, het belangrijkste geografische theater voor de Oost-West confrontatie, verschijnen er nieuwe generaties steeds dodelijker kernwapens.

Gedurende ten minste vijfentwintig jaar, beschikken de strijdkrachten van zowel de NAVO als het Warschau Pact elk over voldoende kernwapens om de tegenstander te vernietigen en tegelijkertijd de basis van een beschaafde samenleving in gevaar brengen. Maar elk jaar groeit weer het arsenaal als gevolg van de nucleaire wapenwedloop, waardoor de kans op een verwoestend ongeluk of misrekening toeneemt. Aangezien beide kampen proberen hun bereidheid te bewijzen om nucleaire wapens in te zetten, ten einde de inzet daarvan door het andere kamp te verhinderen, worden nieuwe meer ‘bruikbare’ kernwapens ontworpen en lijkt de gedachte van een ‘beperkte’ nucleaire oorlog hoe langer hoe meer plausibel. Zozeer zelfs dat dit paradoxale proces logischerwijs alleen maar kan leiden tot het daadwerkelijke gebruik van kernwapens.

Geen van de grote mogendheden verkeert nu in de morele positie om druk op kleinere landen uit te oefenen om af te zien van de nucleaire optie. De toenemende verspreiding van nucleaire reactoren en de groei van de nucleaire industrie, versterken de kans op wereldwijde verspreiding van kernwapens, waardoor het risico van nucleaire conflicten toeneemt.

Gedurende vele jaren heeft de publieke opinie aangedrongen op nucleaire ontwapening en detente (ontspanning) tussen de antagonistische militaire blokken. Deze druk heeft tot niets geleid. De bewapeningsuitgaven nemen nog steeds toe, ook al is wederzijdse vernietiging ruim gegarandeerd. Deze economische last, zowel in Oost als West, draagt bij aan toenemende sociale en politieke spanningen, waardoor een vicieuze cirkel in gang wordt gezet, waarbij de wapenwedloop leidt tot meer instabiliteit in de wereldeconomie en omgekeerd: een dodelijke dialectiek.

We verkeren nu in groot gevaar. Generaties zijn geboren in de schaduw van nucleaire oorlog, en zijn gewend geraakt aan de dreiging. Bezorgdheid heeft plaats gemaakt voor apathie. In een wereld die permanent met die dreiging wordt geconfronteerd, heerst er tegelijkertijd vrees op beide helften van het Europese continent. De bevoegdheden van de interne veiligheidsdiensten zijn uitgebreid, er zijn beperkingen gesteld aan de vrije uitwisseling van ideeën en het vrije verkeer van personen, en de burgerrechten van onafhankelijk denkende individuen worden bedreigd, zowel in het Oosten als het Westen.

Wij wensen geen schuldigen aan te wijzen onder de politieke en militaire leiders van Oost en West. Beide partijen dragen duidelijk schuld. Beide partijen hebben een dreigende houding aangenomen en agressieve acties ondernomen in verschillende delen van de wereld.

De oplossing ligt in onze eigen handen. Wij moeten samen handelen om het gehele territorium van Europa, van Polen[i] tot Portugal, te bevrijden van kernwapens, luchtmachtbases en onderzeebootbases, en van alle instituten die verantwoordelijk zijn voor het onderzoek en de productie van nucleaire wapens. Wij verzoeken de twee supermachten alle nucleaire wapens van het Europese grondgebied te verwijderen. In het bijzonder verzoeken wij de Sovjet- Unie de productie van SS-20 middellange afstandsraketten te beëindigen en wij verzoeken de Verenigde Staten niet de beslissing te implementeren om kruisraketten en Pershing II-raketten te ontwikkelen voor plaatsing in Europa. Wij dringen eveneens aan op ratificatie van de SALT II-overeenkomst, als een noodzakelijke stap naar de hervatting van effectieve onderhandelingen, gericht op algemene en volledige ontwapening.

Tegelijkertijd dienen we het recht van alle burgers, in zowel Oost als West, te verdedigen en uit te breiden om deel te nemen aan deze gemeenschappelijke beweging en aan elke soort uitwisseling.

Wij doen een beroep op onze vrienden in Europa, van elk geloof en levensovertuiging, om met prioriteit aandacht te schenken aan de wijze waarop we kunnen samenwerken ter verwezenlijking van deze gemeenschappelijke doelstellingen. Wij zijn van plan een Europa – wijde campagne te starten, waarin allerlei soorten uitwisseling kunnen plaatsvinden; waarin vertegenwoordigers van verschillenden landen en overtuigingen bij elkaar komen en hun activiteiten coördineren; en waarin minder formele uitwisselingen tussen universiteiten, kerken, vrouwenorganisaties, vakbewegingen, jongerenorganisaties, professionele groeperingen en individuen plaatsvinden, gericht op de bevordering een gemeenschappelijk doel: Europa te bevrijden van nucleaire wapens. We moeten beginnen te handelen alsof er reeds een verenigd, neutraal en vreedzaam Europa bestaat. Wij moeten leren loyaal te zijn, niet aan ‘Oost’ of ‘West’, maar aan elkaar, en we moeten de verboden en beperkingen die ons door welke nationale staat dan ook worden opgelegd, negeren.

Het is de verantwoordelijkheid van de bevolking van elk land om actie te voeren voor de verwijdering van nucleaire wapenen en bases van het Europese grondgebied en de Europese wateren, en te beslissen over de middelen die daarbij worden ingezet en de strategie die daarbij op het eigen territorium wordt gevolgd. Die zal van land tot land verschillen. We geloven niet dat er een en dezelfde strategie dient te worden voorgeschreven. Maar het moet deel uitmaken van een continentale beweging waarbinnen elk soort uitwisseling kan plaatsvinden.

We moeten weerstand bieden aan pogingen door politici van Oost en West om deze beweging te manipuleren voor eigen voordeel. Wij zijn niet voor de NAVO, noch voor het Warschau Pact. Ons doel moet zijn om Europa te bevrijden van confrontatie, om detente tot stand te brengen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, en, uiteindelijk, de ontbinding van de beide grote machtsblokken.

Europese nucleaire ontwapening
Wanneer wij een beroep doen op onze mede-Europeanen, betekent dat niet dat wij ons afkeren van de rest van de wereld. Door de vrede in Europa te bevorderen, werken we ook aan de wereldvrede. Twee keer in deze eeuw heeft Europa haar pretentie van beschaving te schande gemaakt door een wereldoorlog te ontketenen. Deze keer moeten we onze schuld aan de wereld aflossen door vrede te stichten.

Deze oproep zal tevergeefs zijn indien zij niet vergezeld gaat van vastberaden en inventieve actie om zo veel mogelijk medestanders te mobiliseren. Wij dienen onweerstaanbare druk op te bouwen met als doel de verwijdering van de kernwapens uit Europa.

Wij willen geen uniformiteit opleggen aan de beweging, noch ons mengen in het overleg en de besluiten van de vele organisaties die reeds actie ondernemen ter bevordering van ontwapening en vrede. Maar de situatie is urgent. De gevaren nemen gestaag toe. Wij nodigen u uit steun te verlenen aan deze gemeenschappelijke doelstelling en wij zullen uw hulp en advies verwelkomen.

[i] Polen behoorde toen tot het Oostblok.

Copyright Nederlandse vertaling: SGTRS