Jolies Heij opent de Srebrenica genocide herdenking van 2018.

Opening

Nadat om drie uur ‘s-middags op het gebouw van het ministerie van Defensie de vlag half-stof was gezet, opende Jolies Heij het officiële deel van de herdenking.  Het lied ‘Wees niet verdrietig’ werd gezongen waarna Caspar ten Dam, man van het eerste uur van deze herdenkingen, de beginselverklaring voorlas. Hij zei het volgende:

 

Beginselverklaring

Wij eisen eindelijk Waarheid en Gerechtigheid. (…) Wij zijn hier voor de drieëntwintigste maal bijeen om te herdenken dat Srebrenica op 11 juli 1995 onder buitengewone omstandigheden in handen viel van Bosnisch-Servische en Servische troepen. Deze hebben vervolgens in Srebrenica en omgeving genocide gepleegd, de eerste en enige volkerenmoord in Europa na de Tweede Wereldoorlog. Het Nederlandse VN-bataljon, Dutchbat, faalde in de opdracht de mensen te beschermen.

Caspar ten Dam leest de beginselverklaring voor. Hij was al betrokken bij de herdenkingen vanaf 1996.

(…) De Nederlandse regering en individuele gezagsdragers hebben bij verschillende gelegenheden de massamoord in Srebrenica formeel als genocide erkend, echter slechts als voetnoot bij verklaringen over Srebrenica of gerelateerde zaken – zoals in de verklaring van premier Wim Kok bij zijn aftreden in april 2002 vanwege de Nederlandse medeverantwoordelijkheid in VN-verband bij de val van Srebrenica. Onlangs heeft het kabinet nog, in een brief van 22 december 2017 aan de Tweede Kamer, bevestigd dat de term ‘genocide’ ook geldt voor wat er in Srebrenica is gebeurd. (…) Maar de overlevenden en nabestaanden voelen het als een gemis dat de Nederlandse regering en parlement deze erkenning kennelijk nooit in een plechtige, breed gedragen verklaring luid en duidelijk hebben uitgesproken – wij hebben tenminste het bestaan van een dergelijk verklaring, ook na herhaalde navraag, nergens bevestigd gekregen. (…) Nederland kan en zal Srebrenica nooit vergeten. De volle waarheid moet en zal aan het licht komen. Waarheid is een absolute voorwaarde voor het voorkomen van een genocide zoals die in Srebrenica werd gepleegd. Het recht moet en zal zegevieren. Opdat deze tragedie en de vele tragedies die zich nu in de wereld voltrekken, nooit tot een vergeten verleden zullen behoren.

Wij zullen Srebrenica in ieder geval nooit vergeten. Daarom staan wij vandaag stil bij de mensen die 23 jaar geleden werden vermoord, in het bijzonder bij de 35 mensen die vandaag bij het herdenkingscentrum in Potočari worden begraven. Vandaag klinken hun namen in eerbied. Laten wij hen gezamenlijk waardig herdenken

Vervolgens werd het lied gezongen waarna Senade Klempiċ een toespraak hield.

‘Jij bent de enige’. 
O, duizendjarig land, dat zich uitstrekt van de zee tot aan de Sava, dat zich uitstrekt van de Drina tot aan de Una, aan jou behoort mijn hart.

Jij bent de enige, mijn vaderland.
Jij bent de enige, mijn Bosnië en Herzegovina.

 

Senade Klempiċ, dochter van overlevende van de Srebrenica-genocide

Senade Klempiċ, dochter van een overlevende van de Srebrenica-genocide, houdt haar toespraak.

(…) Ten tijde van deze oorlogsgebeurtenissen was ik nog niet eens geboren, daarom zal ik het niet over deze periode hebben. Ik ben 3 jaar na het drama in Srebrenica en het einde van de oorlog in Bosnië en Herzegovina geboren. Om deze reden zal ik vandaag iets vertellen over mijn kennis van en ervaringen met de genocide in Srebrenica en de verschrikkelijke gebeurtenissen van voor, tijdens en na de val van Srebrenica, die mijn familie, vrienden en kennissen hebben overleefd en waarmee ik ben opgegroeid.

Zoals ik al zei: ik ben geboren in Nederland, maar wanneer ze mij vragen: ‘’Waar kom je vandaan?’’, antwoord ik ongetwijfeld: ‘’Ik kom uit Srebrenica!’’.

Luisterend naar de verhalen van mijn ouders over het leven vóór de oorlog, ervaar ik nostalgie en pijn om een tijd voordat ik geboren werd. Ik voel verdriet om een kleine plaats waar ik nooit gewoond heb. Ik wil families, buren en andere mensen die ik nog nooit ontmoet heb, ontmoeten: zij die in Srebrenica zijn gestorven of op de meest brute manier zijn gedood op weg naar de vrijheid, de vrijheid die ze nooit hebben bereikt.

Hoewel ik ze niet kende, ontmoette ik ze allemaal dankzij de vele verhalen van mijn ouders en hun vrienden, aangezien Srebrenica tijdens hun ontmoetingen een onvermijdelijk gespreksonderwerp is. Mijn ooms, die gestorven zijn tijdens de val van Srebrenica, ken ik zo goed… Papa noemt ze vaak en vertelt over hen. Op deze manier ken ik hun aard tot in het kleinste detail.

Bij elke herinnering aan je dierbaren, aan degenen die niet meer bij ons zijn, voelen we even wat opluchting en lichtheid, maar daarna volgt weer langdurige pijn en verdriet. (…)  Hoe ouder ik word, hoe meer ik de wereld om me heen beter begin te begrijpen en het belangrijkste is: ik begrijp mijn ouders nu. Ik begrijp de ogen zonder gloed, zelfs wanneer ze stralen door hun glimlach. Hij is er niet, hij is verdwenen. Ik begrijp die betraande ogen wanneer de gevallenen genoemd worden. Hoe is het leven, wanneer het enige wat je hebt, het enige wat is overgebleven een herinnering aan je liefsten is. Dit is, en dat geldt helaas voor te veel mensen, het enige wat ze nog hebben, wat ze in juli hebben meegebracht. Herinneringen… geen geur die ze willen voelen, geen stem die ze willen horen. Alleen maar stilte en herinneringen… lege herinneringen…

Ik merk dat ik me vaak die situatie inbeeld, ik vraag me dan af hoe ze de kracht hebben kunnen opbrengen om verder te leven zonder hun kinderen, echtgenoten, zonder je familie en met de gruwelijke en enge beelden, die de monsters met bebloede handen in je hoofd hebben geprent. Die kracht zou ik, denk ik, niet hebben. De last is zwaar, zelfs voor de sterksten en de dappersten. Ik denk dat het hart krachtiger is dan steen, de ziel is verscheurd en de rede verloren gegaan, maar het hart blijft kloppen en houdt je in leven.

(…) Laten we ons daarom afvragen hoeveel schade ons is berokkend door een genocide die voorkomen had kunnen worden?! Bovenop de duizenden mannen en jongens, die op de meest ondenkbare manieren zijn doodgeschoten: Hoeveel verwoeste en getraumatiseerde families zijn achter- gebleven, die door de genocide getekend zijn en waarvan de gevolgen voelbaar zullen zijn voor de komende generaties

Vervolgens de eerste stille rondgang op het Plein, waarbij onder het sonore geluid van een trommel namen van slachtoffers die die dag in Potočari werden begraven werden voorgelezen. Daarna hield Jehanne van Woerkom een toespraak, waarin zij in vogelvlucht de geschiedenis van de organisatie Stari Most memoreerde. Stari Most werd een jaar eerder opgeheven vlak na de herdenking van 2017.

 

Jehanne van Woerkom van (voormalig) Politiek Comité Stari Most

Jehanne van Woerkom houdt haar toespraak. Zij is al jaren betrokken bij de herdenking. Op de achtergrond, voor het standbeeld het mobiele monument dat Jehanne heeft gemaakt. Het is elk jaar tijdens de herdenking te zien op het Plein.

 

Op verzoek van de voorbereidingscomité Nationale Srebrenica-Herdenking in Den Haag heb ik de eer als lid van het voormalige Politiek Comite Stari Most u in vogelvlucht het verhaal te vertellen over het ontstaan van dit spraakmakende groepje en hoe het verder met ons ging…

1992: oorlog in voormalig Joegoslavië. Wáárom in Godsnaam? Niemand begreep er iets van. Voormalige buren stonden elkaar naar het leven, etnische zuiveringen, brandende dorpen en steden, massamoorden, de wreedheden waren grenzeloos.

Vanuit Nederland bekeken wij de gebeurtenissen met afgrijzen. “ Wáárom grijpt niemand in? Dit mocht Europa toch niet toestaan?”

Als reactie op het alleen-maar-toekijken-hoe-het-misgaat ontstond in 1992 het “Comité voor Krachtig Militair Ingrijpen in Voormalig Joegoslavië”, gevormd door een groepje Nederlandse burgers. Klein in getal, maar tot grote actiebereidheid in staat! Wakes bij de Tweede Kamer, tijdens de kerstdagen, bij het Haagse Centraal Station. Er werden manifestaties georganiseerd, steeds opnieuw werden petities werden aangeboden aan de leden van het Nederlandse- en het Europarlement, aan het Joegoslavië-Tribunaal. Alles om deze schande op de Balkan te stoppen! Maar de oorlogsellende ging door, met als verschrikkelijk dieptepunt de val op 11 juli 1995 van de door de Verenigde Naties tot veilig gebied verklaarde enclave Srebrenica. Het gebeurde onder de ogen van het Nederlandse contingent Dutchbat dat de taak had om de bevolking te beschermen. Op 11 juli 1995 werden de duizenden die in Srebrenica hun toevlucht hadden gezocht, zonder slag of stoot overgeleverd aan de slager van de Balkan, generaal Mladic en zijn mannen. Toen Mladic de enclave had ingenomen verklaarde hij : “ Ik geef Srebrenica als geschenk aan het Servische volk!” Een schok ging door de wereld, door Nederland. Is dit het resultaat van onze vredesmissie? 8.500 doden? “ Het zijn er 10.000”, zeggen de moeders.

Het Politiek Comité Stari Most, dat inmiddels het Comité Voormalig Joegoslavië had vervangen, organiseerde op 11 juli 1996 de eerste Srebrenica-herdenking in Den Haag, die zou uitmonden in een indrukwekkende traditie…De duizenden doden overal in Bosnië met als symbool Srebrenica, mochten nooit vergeten worden. “ Onze geliefden zijn pas echt dood als wij hen niet meer gedenken. De misdadigers moeten berecht en bestraft worden.” Inmiddels hadden ook andere betrokken organisaties zich bij de herdenkings-organisatie aangesloten. Voortaan werd Het Plein in Den Haag op 11 juli een plaats van rouw, verdriet, tranen en woede over hoe dit kon gebeuren…

(…) Ons bestaan als Stari Most was een turbulente maar prachtige tijd vol kostbare en niet uit te wissen ervaringen. Door onze onderling sterke band is zoveel bereikt. Wat kónden wij veel bereiken met zo weinig mensen!

Er ontstonden innige contacten onderling en met nabestaanden, dierbare vriendschappen die nog altijd bestaan. Een groot goed en reden voor grote dankbaarheid.

Verdere verloop van de herdenking

Hierna werd het “Srebrenica Inferno” gezongen. Vervolgens hield de Imam Aldin ef. Šahbazović een korte toespraak en sprak een gebed uit. Daarna twee minuten stilte die werd afgesloten met de Last post. Vervolgens werd er weer een lied gezongen waarna de tweede stille rondgang waarbij de resterende namen werden gelezen en velen met een ballon liepen . Deze rondgang werd afgesloten met het oplaten van de ballonnen. Daarna werd een dankwoord uitgesproken door Mirsada Husić.

Hier vindt  u algemene informatie over de Srebrenica-Genocide herdenkingen.