Op 26 en 27 november 2019 hield Gariwo (Italiaanse NGO) haar derde internationale netwerkbijeenkomst in Milaan. SGTRS was van de partij. Het eerste programmapunt was een bezoek aan de Gariwo-tuin -de Tuin van der Rechtvaardigen, gelegen in het Monte Stella park. ‘Monte’ wil zeggen zoiets als een verhoging of berg. Deze verhoging bevat een berg puin die overbleef na de bombardementen op Milaan tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog werd dit puin bij elkaar geveegd, met de heuvel als gevolg. Op deze heuvel werd het Monte Stella Park aangelegd. Een symbolische plek dus voor deze Gariwo-tuin.
Het gezelschap was internationaal. Mensen uit Europa – Polen, Tsjechië, Bulgarije, maar ook uit landen als Armenië, Jordanië, Tunesië en Israël. In al deze landen zijn inmiddels ook Gariwo-tuinen gesticht, of worden gesticht, zoals in Tsjechië. Het plan is dat daar, in 2020 in Praag, een tuin wordt geopend. Dagmar Havlová, de weduwe van Václav Havel, zal daar een belangrijke promotor van zijn.
Tijdens de wandeling door de tuin liepen wij langs bomen en lazen wij – bij de aan hem gewijde boom – de naam van de Syrische archeoloog Kalad al Asaad. Dit is de man die in 2015 door ISIS werd vermoord, omdat hij de historische stad Palmyra (waar hij gedurende 40 jaar de hoofdverantwoordelijke was) niet had verlaten toen de ISIS de stad veroverde (en het later verwoestte). We lazen ook de naam Anna Politkovskaja. Zij werd in 2006 in de lift van haar flat in Moskou vermoord. Zij werd al langer bedreigd omdat zij het Russische optreden tijdens de tweede Tsjetsjeense oorlog (1999 – 2005) aan de orde stelde. Zij was een echte mensenrechtenactivist. We lazen de naam van Pierantonio Costa, consul voor Italië in Kigali, die tijdens de genocide in Ruanda duizenden mensen heeft gered. Zomaar een paar namen van ‘helden’, velen al overleden, sommige ook nog in leven.
Het bezoek aan de Gariwo-tuin werd geleid Gabriele Nissim, een van de grondleggers van Gariwo. De tuin ziet hij als ‘Onze ethische toewijding voor de herinnering aan het goede en de opvoeding tot verantwoordelijkheid. Een document om de waarde van pluraliteit, vrede en geweldloosheid te bevestigen, in tegenstelling tot de cultuur van haat en vijand.’
Gabriele: “We leven in een postmoderne wereld. De postmoderne mens gaat ervan uit dat alles waar kan zijn, maar niet behoeft te zijn. Het is dan ook schier onmogelijk om deze mens voor iets enthousiast te maken. Echter door een postmoderne mens uit te nodigen voor een wandeling door een Tuin van de Rechtvaardigen, zal hij bomen zien die gewijd zijn aan allerlei soorten mensen, en ook zien waarom er bomen aan hen zijn gewijd. Het zal de vraag oproepen, waarom die mensen gedaan hebben wat ze hebben gedaan. Hij kan er niet omheen, dat deze mensen een moedige daad hebben verricht. Ze stonden er alleen voor, zwommen tegen de stroom in, gingen in tegen de waan van de dag en betaalden daarmee vaak met hun leven. De postmoderne mens moet dan toch de vraag stellen: ‘wat zou ik gedaan hebben in zulke omstandigheden?’
De volgende dag was er een conferentie, met als thema ‘Kies voor verantwoordelijkheid.’ Stefano Pasta hield een presentatie met als onderwerp ‘We zijn wat we zeggen. De taal van haat tussen de sociale netwerken en het openbare leven’. Pasta is onderzoeker bij het Research Centre on Education to Media Innovation and Technology (CREMIT), en auteur van het boek ‘Razzismi 2.0 Analisi socio-educativa dell’odio online’ (Racisme 2.0 Socio-educatieve analyse van haat online).
Pasta betoogde dat met de invoering van radio en TV de wereld onze huiskamer is binnengedrongen. Met de invoering van de sociale media gebeurde er het omgekeerde. De wereld gaat horen wat er in onze huiskamers gezegd wordt. Met alles wat we de ‘wereld’ insturen door bijvoorbeeld een tweet, weten we niet waar het terecht kan komen. Onderzoek heeft uitgewezen dat haat-taal vaak zonder kwade bedoelingen wordt geuit; als een grap. Dus een vorm van onverschilligheid. Dit werd Pasta duidelijk als hij verspreiders van genoemde haat-taal confronteerde met hun uitingen. Een veelgehoorde reactie was dan: ‘Dit had ik niet serieus bedoeld’. Pasta: ‘De stappen omhoog op de piramide van haat worden sneller doorlopen in de digitale omgeving’. Beslissingen die intuïtief worden genomen in een omgeving die wordt gekenmerkt door toename van informatie-overload, zijn snel en niet altijd rationeel’.
Pasta, die enkele van de online haatcases op verschillende sociale netwerken presenteerde, zei nog steeds positief te zijn. ‘Hoop hangt af van de inzet die iedereen van plan is om hiermee bezig te zijn. We hebben opleidingstrajecten nodig die rekening houden met de gevolgen van onze acties. Op zoek naar haat online vond ik veel gevallen van gemeenschappen, groepen mensen en individuen die niet onverschillig blijven. Bovendien vormt het gevaar van onverschilligheid de kern van de geschiedenis van de Shoah en in het bijzonder van Liliana Segre.’(*) Daarom moeten we aandacht geven aan opvoeden, maar dat niet alleen. ‘We moeten ook een digitaal activisme promoten dat rekening houdt met de ethiek van verantwoordelijkheid’.
Pasta wees erop dat de digitale wereld een nieuwe realiteit is, te vergelijken met ooit de nieuw opdoemende maritieme realiteit. Toen in het verleden steeds vaker schepen tegen elkaar botsten in internationale wateren, ontstond de behoefte aan een maritiem scheepsrecht. (Als Nederlanders denken we natuurlijk aan ‘onze’ Hugo de Groot die hier baanbrekend werk heeft verricht.) Nu er het wereldwijde web er is, hebben we nu behoefte aan iets dergelijks.
Later op de dag is met mensen van Gariwo nagepraat, en het idee geopperd om een Tuin der Rechtvaardigen in Nederland te stichten. SGTRS staat hiervoor open, en zal een onderzoek doen naar de mogelijkheden. Gariwo heeft hiervoor een lijst met aandachtspunten gemaakt: ‘Create your Garden of the Righteous’. Als een lezer van dit bericht concrete ideeën heeft, stellen wij het op prijs als contact met ons wordt opgenomen. Klik hier voor de contactpagina.
Zie ook op deze website: Gariwo (Gardens of the Righteous Worldwide)
De website van Gariwo is in het Italiaans, maar op die website kunt u doorklikken naar de Engelse versie.
(*) Lilliana Segre werd in 1930 in een Milanese joodse familie geboren en werd op jonge leeftijd van haar school verwijderd na de afkondiging van Italiaanse rassenwetten in 1938. In 1943 werd ze met veel van haar familieleden gearresteerd en naar het concentratiekamp Auschwitz gedeporteerd waar zij dwangarbeid verrichtte. Na 1990 begon ze met het publiek, vooral jongeren, over haar ervaring te praten. Uit respect voor haar verleden heeft president Sergio Mattarella op 19 januari 2018 haar voor het leven benoemd tot lid van de (Italiaanse) senaat.