11e Europees Herdenkingssymposium en 6e Inventarisatie van het Europees Geheugenbeleid
Verzet en solidariteit
De geschiedenis van dictaturen en autoritaire regimes in de 20e eeuw kan ook worden begrepen als een geschiedenis van verzet en non-conformisme. In (post)totalitaire en autoritaire regimes zijn er altijd mensen geweest die niet onverschillig stonden tegenover het opleggen van beperkingen aan hun eigen of andermans individuele vrijheden – vrijheid van meningsuiting, godsdienst, politieke overtuiging, enz. – en sociale onrechtvaardigheden en ongelijkheden, en die een vorm van verzet hebben gekozen in plaats van louter omstanders, onverschilligen of collaborateurs te zijn. De laatste jaren is er steeds meer onderzoek gedaan naar de verschillende vormen van verzet in repressieve regimes, van passief verzet tot openlijk verzet, van meer verborgen strategieën van cultureel verzet tot de organisatie van sociale bewegingen.
Het is ook waar dat een effectief instrument van autoritaire regimes de atomisering van de samenleving is, d.w.z. het fragmenteren ervan in kleine eenheden die op zichzelf machteloos zijn: individuen, sociale groepen en organisaties die verstoken zijn van gemeenschapscohesie hebben hun belangen minder effectief kunnen doen gelden. Het tegengif hiervoor in de 20e eeuw was de praktijk van de solidariteit, d.w.z. altruïstische hulp, gedeelde verantwoordelijkheid en gezamenlijk burgeractivisme tussen verschillende individuen en sociale groepen op basis van gedeelde waarden.
De praktijk en de uitingen van solidariteit zijn terug te vinden in de hele geschiedenis van de 20e eeuw, die twee wereldoorlogen, verschillende burgeroorlogen, het nazisme en de holocaust, het fascisme, het communisme in zijn stalinistische en “echt socialistische” versies en het autoritarisme omvat. Zonder uitzondering gingen deze verschijnselen gepaard met genocide, politieke moord, marteling, vervolging, politieke onderdrukking, gedwongen migratie en politieke emigratie. Tegelijkertijd riepen de ideologieën en de bestuursmethoden die tot antidemocratische praktijken en genocide leidden weerstand en verzet op, en zochten de slachtoffers ervan steun en sympathie. De uitingen van verzet, steun en solidariteit waren gevarieerd en werkten op vele niveaus – lokaal, nationaal en transnationaal – en creëerden banden tussen verschillende individuen, sociale groepen en organisaties, met als doel effectieve vormen van verzet te bieden tegen het verlies van vrijheid dat door ondemocratische regimes werd opgelegd.
Het lijkt erop dat solidariteit niet alleen een veelgebruikte term is, maar vooral een gemeenschap van waarden, uitgedrukt door actie, die individuen en gemeenschappen in Europa heeft verbonden en de geschiedenis van Europa op betekenisvolle wijze heeft vormgegeven. Het Europees Herdenkingssymposium wil de terugkerende praktijken, erfenissen en herinneringen aan solidariteit en verzet tegen het verlies van vrijheid onder de loep nemen, met bijzondere aandacht voor het gedenken. Welke vormen van solidariteit en verzet leven voort in het sociale geheugen, welke vormen zijn verkeerd herinnerd of vergeten? In hoeverre kunnen herinnering en haar praktijken vormen van solidariteit zijn? Wat zijn de ethische implicaties van de praktijk van solidariteit en verzet die tijdens de geschiedenis van de 20e eeuw is ontstaan? Wat zijn de minder voor de hand liggende uitingen van solidariteit in de verschillende contexten van herinneringscultuur, kunst, economie, recht, onderwijs, journalistiek en burgerlijk activisme, en wat zijn de goede praktijken die deze uitingen effectief maken? En, integendeel, waar liggen de ethische en sociale grenzen van solidariteit, en welke vormen van verzet zijn niet effectief en in staat geweest om datgene waartegen zij zich verzetten tegen te gaan? Wat zijn de historische voorbeelden van solidariteit die al die democratische waarden weerspiegelen die dringend moeten worden versterkt in de context van de uitdagingen waarvoor de democratieën van de 21e eeuw staan, waaronder de huidige Russische agressie, de vluchtelingen- en energiecrisis en de waarschijnlijke gevolgen daarvan op lange termijn?
Locatie: Aula Magna, Universiteit van Barcelona
Data: 9 – 11 mei 2023
Taal: Engels, Spaans
Contact: europeanremembrance@enrs.eu , maria.naimska@enrs.eu en info@sgtrs.nl
Het doel van het European Remembrance Symposium is om ervaringen uit te wisselen en methoden en vormen van samenwerking tussen instellingen uit verschillende landen tot stand te brengen. Vertegenwoordigers van Europese historische instellingen worden uitgenodigd om te discussiëren over de uitdagingen waarmee het Europese idee van een herinneringscultuur wordt geconfronteerd. De bijeenkomsten staan open voor alle professionals die zich bezighouden met de Europese geschiedenis van de 20e eeuw.
Het eerste symposium werd in 2012 in Gdansk georganiseerd. Latere edities vonden plaats in Berlijn, Praag, Wenen, Boedapest, Brussel, Boekarest, Parijs, Tallinn en Dublin.
PROGRAMMA (Locatie : UNIVERSITEIT VAN BARCELONA)
09/05/2023 Dinsdag 15:00-16:30 Registratie
16:30-17:15 (GMT+2) Welkomstspeeches
17:15-18:30 (GMT+2) Openingsbijeenkomst
Een dialoog tussen Dr. Piotr Naimski en Dr. Carmen Magallón
Moderator: Michael Žantovský, Václav Havel Bibliotheek, Praag
Deelnemers:
Dr. Piotr Naimski, voormalig lid van de oppositie, een van de oprichters van het Comité voor arbeidersverdediging in Polen
Dr. Carmen Magallón, directeur van de Stichting SIP (Centrum voor vredesonderzoek), Zaragoza
18:30-19:00 (GMT+2) Koffiepauze (fotomomenten)
19:00-19:45 (GMT+2) Turbopresentaties
Tijdens de turbopresentaties stellen de deelnemers hun organisatie of project voor aan het publiek van het symposium. Elke spreker heeft maximaal 90 seconden de tijd. De onderwerpen moeten verband houden met het algemene thema van het symposium.
19:45-20:15 (GMT+2) Vertoning van de film Spain in Exile (1946)
Een documentaire geregisseerd door Guillermo Zúñiga en geproduceerd door Paul Falkenberg, waarin de levensomstandigheden van Spaanse ballingen in Frankrijk na de Tweede Wereldoorlog worden toegelicht.
20:30 (GMT+2) Receptie: cocktails gevolgd door een diner en een concert van het NOGUIRA trio
Het NOGUIRA trio, opgericht en geleid door Nora Buschmann, brengt een reeks instrumentale stukken en liederen uit de hele wereld, in een show die een uur duurt. Het repertoire omvat protestliederen tegen dictaturen en ter ondersteuning van onderdrukte mensen, en muziek die voortkomt uit de migratie van Europa naar Brazilië en Argentinië in het begin van de 20e eeuw. Nora Buschmann, gitaar en zang, wordt begeleid door Ramón Olivares, percussie, en Guillermo Calliero, trompet en bandoneon.
10/05/2023 Woensdag
09:15-10:00 (GMT+2) Registratie
10:00-11:30 IST (GMT+2) Eerste paneldiscussie: Mnemonic Solidarity – Can Memory be a Form of Solidarity and Resistance?
– Solidariteit met de opstandelingen en de onderdrukten
– Solidariteit als vorm van verzet
– Herinnering aan solidariteit. Hoe kunnen we de daden van solidariteit gedenken? Het verkennen van manieren om te herdenken.
Moderator: Keith Lowe, schrijver
Panelleden:
Prof. Zsuzsanna Bögre, Pázmány Péter Katholieke Universiteit, Boedapest
Dr. Jesús Alonso Carballès, Universiteit van Bordeaux Montaigne, Bordeaux
Dr. Claudia-Florentina Dobre, Nicolae Iorga Instituut voor geschiedenis en Centrum voor geheugen- en identiteitsstudies, Boekarest
Prof. Elżbieta Ciżewska-Martyńska, Universiteit van Warschau, Warschau
11:30-12:00 IST (GMT+2) Koffiepauze (fotomogelijkheden, bijdragen op muren)
12:00-13:30 (GMT+2) Vraag- en antwoordsessie – Inventarisatie van Europese geheugenprojecten over solidariteit – Casestudies
Tijdens deze vraag- en antwoordsessie bespreken de vertegenwoordigers van diverse door de Europese instellingen gesteunde projecten hun ervaringen met herinnering en solidariteit.
Moderator:
Constanze Itzel, directeur van het Huis van de Europese geschiedenis, Brussel
Panelleden:
Bogdana Brylynska, Lviv-UNESCO Stad van de Literatuur, Lviv
Dr. Luiza Iordache Cârstea, Nationale Universiteit voor Afstandsonderwijs (UNED), Madrid
Fynn-Morten Heckert, Waarnemingscentrum voor geschiedenisonderwijs in Europa (OHTE), Straatsburg
Maciej Piotrowski, Nizio Design International / Rozstaje [Kruispunt] seminar voor literatuurvertalers, Warschau
Dr. Erkki Tuomioja, Historici zonder grenzen in Finland, Helsinki.
13:30-14:30 (GMT+2) Lunch en koffiepauze
15:00-18:00/18:30 Culturele bezoeken
VERSCHILLENDE LOCATIES IN BARCELONA
Mogelijke opties:
Bezoek aan de schuilkelder, Refugi 307 en de Sagrada Família
Bezoek aan de gevangenis La Modelo en de Sagrada Familia
11/05/2023Donderdag 09:15-10:00 (GMT+2) Registratie
10:00-11:30 (GMT+2) Tweede paneldiscussie: Solidariteit en de kracht van kunst
Moderator: Prof. Bibiana Crespo Martin, Universiteit van Barcelona, Barcelona
Panelleden:
Simon Krbec, Centrum voor Genocidestudies Theresienstadt, Praag
Mirosław Nizio, Nizio Design International, Warschau
Tszwai So, Spheron Architects, Londen
Piedad Solans, Madrid
11:30-12:00 IST (GMT+2) Koffiepauze (fotomogelijkheden, bijdragen op muren)
12:00-14:00 IST (GMT+2) Samenvatting en rondetafelgesprek: Solidariteit van het verleden voor het heden / Ethische gevolgen en lessen uit de 20e-eeuwse geschiedenis
Wat leert de geschiedenis van solidariteit en verzet in de 20e eeuw ons in de context van de nieuwe uitdagingen waar we in de 21e eeuw voor staan?
Moderator: Otmar Lahodynsky, journalist
Panelleden:
Olha Honchar, Territory of Terror, het Memorial Museum of Totalitarian Regimes, Lviv
Géraldine Schwarz (online), journaliste en documentairemaakster
Barbara Walshe, The Glencree Centre for Peace & Reconciliation, Glencree
Dr Matej Medvecký, National Memory Institute of Slovakia, Bratislava
14:15-14:30 (GMT+2) Slotopmerkingen
14:30 (GMT+2) Lunchpauze en einde van het symposium
Tijdens de hele conferentie is het mogelijk om in de pauzes informatie te krijgen over financieringsmogelijkheden voor projecten op het gebied van Europees gedenken van de volgende instellingen en programma’s:
Foundation Remembrance, Responsibility and Future (EVZ)
Programme Citizens, Equality, Rights and Values (CERV)
International Visegrad Fund